Terapia PNF

Metoda PNF, czyli proprioceptywne nerwowo- mięśniowe torowanie ruchu (proprioceptive neuromuscular facilitation) to metoda kompleksowej kinezyterapii, oparta na neurofizjologicznych zasadach wykonywania czynności ruchowych i ich rozwoju w trakcie życia człowieka, wykorzystywana do odzyskiwania utraconych lub kształtowania zaburzonych umiejętności ruchowych. Metoda uwzględnia odczuwanie własnego ruchu (propriocepcję) oraz skupia się na ułatwieniu ruchu zgodnego z fizjologicznymi sposobami wykonywania jak najbardziej skutecznej czynnościowo aktywności ruchowej.

Metodę PNF stosuje się w leczeniu i rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami w obrębie układu kostno- stawowego, mięśniowego, nerwowego, w szczególności:

• po udarach mózgu, urazach czaszkowo- mózgowych, urazach rdzenia kręgowego,
•  z chorobą Parkinsona, z chorobami móżdżku, ze stwardnieniem rozsianym, stwardnieniem zanikowym bocznym, z dystrofinami mięśniowymi, polineuropatiami, skoliozami,
• po operacjach ortopedycznych wszczepienia endoprotez biodra lub kolana, przeszczepów chrząstki, rekonstrukcji więzadeł stawu kolanowego, po złamaniach kości,
• z zaburzeniami oddychania, połykania.

Koncepcja metody PNF wykorzystuje ruchy wykonywane w życiu codziennym, które to nie odbywają się w jednej płaszczyźnie anatomicznej, lecz mają charakter złożony. Ruchy te przebiegają trójpłaszczyznowo, wzdłuż skośnych osi ruchu (diagonalnych)- dzięki czemu stwarzają możliwość zaktywizowania największej liczby mięśni przydatnych do wykonania określonej czynności, np. w obrębie tułowia i kończyny górnej.

Dzięki dostarczeniu przez wzorce ruchowe wyraźnych informacji do mózgu i przez uruchomienie mechanizmów odtworzenia lub poprawy kontroli motorycznej, możliwe jest przywracanie utraconej funkcji ruchowej. PNF ma na celu nie tylko kształtowanie czynności nerwowo- mięśniowej lokalnej, tzn. potrzebnej do wykonania określonego ruchu, ale ma także wpływać na funkcję całego układu ruchu.

W terapii wg koncepcji PNF następuje proces uczenia ruchu, rozumiany zarówno jako odtwarzanie utraconej funkcji ruchowej, jak i wielozmysłowe bodźcowanie, polegające na sumowaniu z bodźcami proprioceptywnymi różnego rodzaju pobudzeń ze środowiska zewnętrznego, takich jak bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe, bodźce oddziaływające na kontrolę równowagi (np. poprzez zmienne podłoże, wykorzystywanie poduszki sensomotorycznej). Wielozmysłowe bodźcowanie polega na wykorzystaniu:

• kontaktu manualnego ( odpowiedni chwyt terapeuty stymuluje receptory skóry pacjenta i dokładnie określa kierunek wykonywanego ruchu),
• kontaktu wzrokowego (kontrola i korekcja ruchu przez pacjenta; wzmożenie napięcia mięśniowego),
• oporu manualnego, odpowiednio dawkowanego i dostosowanego do potrzeb pacjenta (pozwala na torowanie ruchu, uzyskanie poprawy stabilności i kontroli motorycznej, wpływa na lepszą świadomość ruchu przez pacjenta),
• kontaktu słownego (uświadomienie pacjentowi określonego poprzez krótkie, wyraźne komendy),
• trakcji (rozciąganie/ wydłużanie mięśni tułowia lub kończyn), aproksymacji (dociskanie powierzchni stawowych), stretchingu (impuls pobudzający rozciągnięty mięsień do skurczu lub stymulujący napięty mięsień do intensywnego skurczu), co pobudza proprioceptory znajdujące się w mięśniach, ścięgnach i torebkach stawowych.

Nauczanie prawidłowych wzorców ruchowych ma na celu zapobieganie pojawieniu się nowych lub utrwaleniu istniejących patologicznych wzorców ruchowych. Odtwarzanie prawidłowego ruchu stanowi jednocześnie działanie w kierunku normalizacji napięcia mięśniowego. Terapia metodą PNF poprawia koordynację i równowagę, zwiększa siłę i wytrzymałość mięśniową, polepsza czucie głębokie, zwiększa zakresy ruchu. Ponadto poprawia technikę wykonywania różnego rodzaju ruchów, w tym chodu.

PNF dzięki różnorodności wykonywanych technik i wzorców ruchowych, pozwala na indywidualną pracę z pacjentem, uwzględniającą stadium choroby, stan funkcjonalny oraz potrzeby pacjenta. Dzięki połączeniu poszczególnych ruchów w jedną całość (ruch globalny) aktywowane jest całe ciało chorego. W zależności od potrzeb pacjenta wykorzystuje się techniki uczące ruchu i koordynacji, stabilizujące, rozluźniające, mobilizujące, przeciwbólowe i inne, a także program ćwiczeń funkcjonalnych na materacu, naukę chodzenia, oddychania, połykania i mówienia.

Metoda PNF ma być bezbolesna i funkcjonalna. Praca nad funkcją to przede wszystkim dążenie do uzyskania w terapii sytuacji zadaniowej, w której pacjent może podjąć próbę odtworzenia funkcji zaburzonej ruchowo, np. uczesać się, napić się herbaty, przewrócić się z boku na bok, przejść z klęku podpartego do stania.