Terapia stawów skroniowo-żuchwowych

Stawy skroniowo – żuchwowe są najczęściej używanymi stawami w naszym organizmie. Biorą one udział w procesie mówienia, jedzenia, śpiewania i ziewania. W ciągu doby zęby kontaktują się ze sobą około 30 minut, głównie podczas przełykania śliny. Nieprawidłowe kontakty zębowe spowodowane np. utratą zębów, bruksizmem, powodują powstanie naprężeń w SSŻ, co może doprowadzić do powstania choroby okluzyjnej – czyli wady zgryzu. Choroba okluzyjna powoduje niszczenie zębów w skutek nieprawidłowych kontaktów zębów szczęki i żuchwy.

Patologie w stawach skroniowo – żuchwowych (SSŻ) są bardzo powszechnym schorzeniem. Dotykają one nawet 20 – 40% populacji. Leczenie zawsze należy rozpocząć od trafnej diagnozy, którą w naszej praktyce przeprowadzamy w sposób następujący:

• wywiad (historia występowania symptomów, czynniki wywołujące dolegliwości, charakter i umiejscowienie dolegliwości bólowych oraz sposoby ich redukcji),
• ocena wizualna (badanie przeprowadzamy wewnątrz ust, można zaobserwować takie objawy jak: ścieranie powierzchni zębów, nieprawidłową okluzję, anemizację i macerację śluzówki policzków i języka, obniżenie linii dziąseł oraz przerost mięśnia żwacza i mięśnia skroniowego),
• badanie manualne (to ocena parametrów poruszania się żuchwy, gdzie badamy: ruchy czynne w stawach wykonywane przez pacjenta, jak podnoszenie, opuszczanie, wysuwanie i cofanie oraz ruchy boczne żuchwy, następnie terapeuta bada te same ruchy bierne, badanie gry stawowej- terapeuta ocenia translację w stawie, kompresję, trakcję i ślizg),
• badanie palpacyjne (ocenia się konsystencję tkanek miękkich oraz wrażliwość bólową punktów spustowych następujących mięśni: m. skroniowego, m. dwubrzuścowego, m. żwacza- jego część powierzchowną i głęboką, m. skrzydłowego przyśrodkowego, m. mostkowo – sutkowo – obojczykowego i m. płatowego głowy; ocenia się również ruchomość główek stawowych, zgryz i zwarcie szczęki oraz szerokość rozwarcia szczęk i zbaczanie żuchwy przy rozwieraniu),
• testy oporowe (w celu diagnozowania funkcji mięśni bada się oporowo ruch otwierania i zamykania ust przez pacjenta oraz ruch protrakcji i przesunięcia bocznego żuchwy),
• badanie osłuchowe (ocenia się trzaski, klikanie, przeskakiwanie i krepitacje w stawach skroniowo – żuchwowych podczas wykonywania ruchu),
• obrazowanie radiologiczne (w zależności od potrzeb wykonuje się telerentgenogram, zdjęcie czynnościowe RTG w zwarciu i rozwarciu szczęk, pantomogram, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, arteriografię, ultrasonografię).

Leczenie zaburzeń SSŻ, aby było skuteczne i trwałe,  musi być procesem wielotorowym, przebiegającym w ścisłej współpracy terapeuta/lekarz stomatolog i ortopeda oraz powinno uwzględniać:

• leczenie stomatologiczne i protetyczne (szyny odciążające – relaksacyjne na noc, szyny korygujące ustawienie zgryzu),
• kinezyterapię: terapię manualną, mobilizację stawową, głęboki masaż poprzeczny, rozluźnianie skóry metodami stretchingu, rozluźnianie pozycyjne, poizometryczną relaksację mięśni zastosowaną w celu zmniejszenia napięcia mięśni zwierających stawy i poprawę ich elastyczności,
• kinesiotaping dynamiczny,
• fizykoterapię: pole magnetyczne, laseroterapię, elektroterapię, terapię ciepłem lub zimnem,
• ćwiczenia relaksacyjne zmniejszające stres,
• autoterapię – naukę wykonywania ćwiczeń przez pacjenta,
• psychoterapię,
• farmakoterapię.

Objawy zaburzeń SSŻ

• bóle mięśni odpowiedzialnych za otwieranie i zamykanie ust,
• trzaski, trzeszczenie w stawach,
• zbaczanie żuchwy,
• bóle głowy i karku oraz okolic ucha, które towarzyszą dysfunkcji SSŻ,
• ból podczas żucia twardych pokarmów, ziewania i odgryzania dużych kęsów,
• trudności w otwieraniu ust lub duże ograniczenie,
• łzawienie lub dolegliwości bólowe w okolicy kąta wewnętrznego oka.

Przyczyny i następstwa uszkodzenia SSŻ

• stres,
• zła postawa,
• zaciskanie i zgrzytanie zębami prowadzące do ich zniszczenia (bruksizm – patologiczne tarcie zębami żuchwy o zęby szczęki, występujący najczęściej w nocy),
• silne napięcie mięśni zaciskających szczęki (nawykowe żucie gumy, obgryzanie paznokci, nagryzanie warg),
• artretyzm,
• uraz mechaniczny, który powoduje powstanie zmian w budowie SSŻ.

Dysfunkcje w stawach skroniowo – żuchwowych mogą być również źródłem dolegliwości w odcinku szyjnym, piersiowym oraz lędźwiowym kręgosłupa, przez przenoszenie napięcia mięśniowo – powięziowego z mięśni okalających SSŻ na mięśnie leżące bardziej dystalnie, jednakże w tych samych taśmach mięśniowych. Na przykład, zależność SSŻ a odcinek szyjny kręgosłupa: polega na przenoszeniu napięcia przez mięśnie żwacz, skroniowy, skrzydłowaty na mięśnie pochyły przedni, środkowy, tylny, czworoboczny zstępujący, dźwigacz łopatki i płatowaty głowy i szyi, jak również może upośledzać funkcję I żebra (powodując bóle barku) i segmentów ruchowych kręgosłupa szyjnego
(prowokując zawroty głowy, szumy, trzaski, bezsenność, bóle głowy, bóle zamostkowe).

Jednym ze sposobów terapii SSŻ może być plastrowanie dynamiczne, które ma zastosowanie w redukcji bólu i obrzęku. W celu zmniejszenia obrzęku i odczynu zapalnego należy zastosować w ostrym okresie aplikacje limfatyczne typu „wachlarz” lub aplikacje mięśniowe typu „Y”. Po zakończeniu okresu ostrego na punkty spustowe oraz punkty maksymalnego bólu można zastosować aplikację „krzyż bólowy”.